TEKİRDAĞ (AA) - ÖMER URAL - MESUT KARADUMAN - Evsel ve endüstriyel atıklar, yer altı kaynaklarının bilinçsiz kullanımı, zirai ilaç atıkları nedeniyle kirlenen ve son olarak Çorlu Deresi'nin geri dönüşüm tesisinden salınan atıkla pembe ve kırmızı renklerde akmasıyla gündeme gelen Ergene Havzası'nın temizlenmesi için çalışmalar yürütülüyor.
Istranca (Yıldız) Dağları'ndan doğup 283 kilometre boyunca Saray, Çerkezköy, Çorlu, Muratlı (Tekirdağ) Babaeski, Pehlivanköy (Kırklareli), Hayrabolu (Tekirdağ) Uzunköprü ve Meriç (Edirne) ilçelerinden geçerek İpsala'da Meriç'le birleşip Ege'ye dökülen Ergene Nehri, kaynağından döküldüğü yere kadar debisinin 4 katına çıkıyor.
İrili ufaklı 7 kolu olan ve büyük bölümü bölgede sanayileşmenin en fazla olduğu Tekirdağ sınırları içerisinden geçen Ergene Nehri, plansız sanayileşme, evsel ve endüstriyel atıklar, yer altı sularının bilinçsiz ve aşırı kullanılması, zirai kirlilik, arıtmaya tabi tutulmaksızın atık deşarjları nedeniyle kirleniyor.
Bazı firmaların ise özellikle gece ve yağmurlu günlerde atıklarını havzadaki akarsulara gizlice saldıkları iddia ediliyor. Bunlardan tespit edilenlere ilgili kanun maddesince ceza uygulanıyor, bazılarının faaliyetleri durduruluyor.
- Çorlu Deresi atıklar nedeniyle pembe ve kırmızı tonda akmıştı
Geçen hafta da Ergene Nehri'nin kollarından Çorlu Deresi, bir geri dönüşüm tesisinin, çektiği boru hattıyla dereye atıklarını salması nedeniyle kırmızı ve pembe tonlarında akarak gündeme gelmişti.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, bu kapsamda kirliliğe sebep olduğu tespit edilen işletmenin faaliyetinin durdurulduğunu ve lisans kapsamı dışında atık alımı yapmasından dolayı 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun ilgili maddelerine göre cezai işlem uygulanacağını açıklamıştı.
- Temizlenmesi için planlı adım
Uzun süredir kirliliğiyle gündeme gelen Ergene Havzası için 2006 yılında Çevre Yönetim Master Planı, 2009'da Çevre Düzeni Planı hazırlandı.
Ergene'nin kirlenmesinin önüne geçilmesi ve temizlenmesi için en büyük adım, 2011 yılında adına "Şafak Harekatı" da denilen Ergene Havzası Koruma Eylem Planı'yla atıldı.
Dere yataklarının temizlenmesi, evsel atıkların arıtılması için tesislerin DSİ tarafından yapılması, Islah OSB'ler kurulması, sanayide daha az su kirletici ham madde kullanılması gibi önlemleri içeren planın büyük bölümü tamamlandı. Havzada 2011 yılında "Kimyasal oksijen ihtiyacı" parametresi 800 miligram/litre ölçülürken şu anda 200 - 250 miligram/ litre seviyelerine düştü, hedef 50 miligram/litre olarak belirlendi.
Eylem planı kapsamında dere yatakları temizlendi, Çorlu, Çerkezköy, Muratlı, Malkara, Saray, Hayrabolu, Kırklareli, Pınarhisar, Vize, Babaeski, Uzunköprü, Keşan evsel atık arıtma tesisleri tamamlandı.
Marmara Derin Deniz Deşarj Sistemi ile kıyıdan yaklaşık 4,5 kilometre uzaklıkta Marmara Denizi'nin yaklaşık 47,5 metre derinliğine deşarj sağlanarak havzadaki suların temiz akmasının sağlanması planlanıyor.
- Çalışmaların yüzde 84'ü tamamlandı
Tekirdağ Valiliği koordinesinde kurulu Ergene Derin Deniz Deşarj AŞ Genel Müdürü Mehmet Ceyhan, AA muhabirine, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yürütülen "Ergene Havzası Koruma Eylem Planı" çerçevesinde yürütülen çalışmaların yüzde 84 tamamlandığını söyledi.
Ceyhan, şu ana kadar havzada yer alan belediyelere ait 12 atık su arıtma tesisinin tamamlandığını, bunun yanı sıra eylem planı çerçevesinde yapılması planlanan 5 sanayi atık su arıtma tesisinden üçünün de bittiğini belirtti.
Plan çerçevesinde yapımına devam edilen Velimeşe Atık Su Arıtma Tesisinin Türkiye'nin en büyük sanayi atık su arıtma tesisi olduğuna vurgu yapan Ceyhan, "Ergene Havzası Koruma Eylem Planı hiçbir aksaklık olmadan devam ediyor. Belediyelerin atık su arıtma tesisleri de bu eylem planı ile birlikte çalışıyor. Bunlardan 12 tanesi belediye arıtması, 5 tanesi de sanayi arıtması. Bu sanayi arıtmalarından Velimeşe Atık Su Arıtma Tesisi, Türkiye'nin en büyük sanayi atık su arıtma tesisi olma özelliğine sahip. Beş sanayi atık su arıtma tesisinden 3 tanesi tamamlanmış bulunmaktadır. Ergene-1 Atık Su Arıtma Tesisi de yüzde 95 seviyesinde. 2018'in sonuna kadar tamamlamayı planlıyoruz. DSİ marifetiyle yapıldı, tamamı bitti." diye konuştu.
Biten sanayi atık su arıtma tesislerinden güzel sonuçlar aldıklarını aktaran Ceyhan, "Beş sanayi atık su arıtma tesisinden 3 tanesi bitti. Bitenler arasında yer alan Muratlı Atık Su Arıtma Tesisi'nden çok güzel sonuçlar aldık. Burada arıtılan atık suların renk parametresinde ciddi azalmalar görüyoruz. Bu tesis yüzde 90'ının üzerinde bir verimle çalışmaya devam ediyor." ifadelerini kullandı.
- "Proje gelecek yıl tamamlanacak"
Eylem planı çerçevesinde yapılan çalışmalara değinen Ceyhan, şu bilgileri verdi:
"Projemizin normal süresi 2019'da bitiyor. Biz bunu daha erkene alabilmek için hızlı bir süreç yürüyoruz. Bizim burada en önemli sorunumuz mevsim değişiklikleri. Karada çalıştığımız gibi deniz altında çalışıyoruz. Deniz kazılıyor, boru döşeniyor ve üzeri kapatılıyor. Bu çok zor bir iş. Rüzgarın az olduğu havaya göre hareket ediyoruz.
Projenin tamamı yüzde 84 seviyesinde tamamlandı. 16 tane büyük şantiyemiz var. Bunlardan yaklaşık 10'u bitmiş durumda. 2019'a geçişte 5-6 şantiyemiz kalmış olacak. Bu 5-6 şantiyemiz tamamlandığında da tüm projemiz 2019'un ortalarında bitmiş olacak. Bazı etaplarda yüzde 100 tamamlandı. Mesela Ergene-2 Atık Su Arıtma Tesisi, Çorlu-1 Atık Su Arıtma Tesisi ve Muratlı Atık Su Arıtma Tesisi yüzde 100 tamamlanmış bulunmaktadır. Deniz deşarjı kısmı da yüzde 90 tamamlanmış durumda."
- "Biz arıtmadan hiçbir suyu denize vermiyoruz"
Ergene Nehri'nden gelen kirli suyun Marmara Denizi'nde arıtılarak deşarj edileceğinin altını çizen Ceyhan, denize hiçbir suyun arıtılmadan verilmeyeceğini vurguladı.
Ergene Nehri'nin kirlilik sorununun 40 yıllık bir sorun olduğunu ve bu soruna kendilerinin çözüm bulduğunu ifade eden Ceyhan, şunları kaydetti:
"Marmara Denizi'ne hiçbir su arıtılmadan verilmeyecek. Bu sular zaten denize akıyordu. Bu su karada kalmıyordu. Marmara Denizi'ne Akdeniz ve Karadeniz'den bir alt akıntı var. Biz Marmara'ya pırıl pırıl bir su versek bile bu su Marmara'yı temizleyemeyecek çünkü Marmara'nın esas kirlilik kaynağının biz Karadeniz olduğunu Karadeniz'de de sınırı aşan sulardan kaynaklandığını düşünüyoruz. Biz arıtmadan hiçbir suyu denize vermiyoruz.
Bizim şu anki tüm gayretimiz Ergene Nehri'nin temiz akması yönünde. Bu 40 yıllık bir sorun. Herkes burada sorun olduğunu söyledi. Çözüm üreten biziz. Çözümü sonuçlandıran da biziz. Bunun bir etabı kalıyor. İşletme süresinin doğru takip edilmesi gerekiyor. Onun dışında biz projeyi zamanında tamamlayacağız. 40 yıllık sorunu beş yıl içinde bitirmiş oluyoruz. Deniz deşarjı Avrupa'nın en büyük deşarj hattı. Dört buçuk kilometre açığa 46 metre derinliğe veriliyor ki bu en uzun deniz hattı projesi. Bunu gerçekleştirdiğimiz için kendimizi mutlu hissediyoruz."
- "Ergene'de sulama suyu kalitesinde su elde edilecek"
Namık Kemal Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Lokman Hakan Tecer de Ergene Havzası Koruma Eylem Planı'nın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatıyla 2011 yılında devreye girdiğini söyledi.
Planının Türkiye'de bugüne kadar gerçekleştirilmiş en büyük çevresel koruma planı olduğunu ifade eden Tecer, "Arıtma çalışmaları başladıktan sonra Ergene'de sulama standardında bir suya ulaşılacak. Bu suları arıtıp, yine bu suya ihtiyacı olan sanayinin kullanabilmesi için bu suyun geri kazanılması gerektiği düşünüldü. Gerekli çalışmalar yapıldı. Belki zor, pahalı, uzun bir süreç ama bu sular arıtılıp tekrar sanayide kullanılacak. Yapılan çalışmalardan sonra Ergene'de sulama suyu kalitesinde su elde edilecek. Üretim açısından bu sulara ihtiyaç var. Bu bölgede kullanılan suların birinci kalite suya ulaşması gerekiyor." dedi.
Tecer, Cumhurbaşkanlığının açıkladığı 100 Günlük Eylem Planı içerisine Ergene Havzası Koruma Eylem Planı'nın da alındığını anımsatarak, çalışmaların tamamlanması için büyük çaba sarf edildiğini dile getirdi.
Tekirdağ'ın büyük bir sanayi potansiyeline sahip olduğunu hatırlatan Tecer, şöyle devam etti:
"Çorlu ve Çerkezköy'de 7 tane Organize Sanayi Bölgesi var. Binlerce tesis var ve bunların yüzde 70'i tekstil faaliyeti yürütüyor. Muazzam derecede su kullanımı mevcut. Bunun yanında atık su oluşumu da söz konusu. Ergene ve Çorlu nehirlerinin debisi normalden birkaç kat fazla akıyor. Bu da derelere deşarjların olduğu anlamına geliyor. Ortak arıtma tesisleri yapıldıktan sonra hiçbir firmanın atık sularını derelere deşarj etmesi mümkün değil çünkü yeni sistemle online olarak takip edilecek. Bütün sanayi kuruluşları sularını ortak arıtma tesisine vermek zorunda. Tesislere giren suyun miktarıyla, çıkan suyun miktarı Çevre Bakanlığı online sistemle izlenebilecek. Bu şekilde kaçak deşarjların önüne geçilmiş olacak."
Tecer, Ergene Eylem Planı kapsamında bu bölgedeki arıtılmış suların deşarj limitlerinin Türkiye'nin diğer bölgelerindeki deşarj limitlerinin yarısı kadar aşağı indirildiğini ifade ederek, "Bütün Türkiye'de endüstriyel tesisler atık sularını alıcı gölün, denizin arıtabileceği seviyeye düşürmek zorundalar. Buna da deşarj standartları diyoruz. Türkiye'nin herhangi bir yerinde kimyasal oksijen ihtiyacını 400 miligrama indirmek gerekiyorsa, bunun Tekirdağ'da 200 miligrama indirilmesi gerekiyor." diye konuştu.
- "Suların bütün değerleri online olarak takip edilecek"
Ergene Havzası Koruma Eylem Planı çerçevesinde özverili bir çalışma yapıldığını aktaran Tecer, "Buralar yıllardır kirlendi ve buranın bir an önce temizlenmesi için atık suları diğer bölgelerden daha fazla arıtılmak zorunda. Bu da bu bölgenin geleceği açısından sevindirici bir durum. Ortak arıtma tesislerinin tamamlanıp atık suların arıtılmaya başlamasıyla hedeflenen değerler yakalanmış olacak. Bu değerler dışında zaten deşarj yapılması mümkün değil. Arıtılıp tesisten çıkan suların bütün değerleri online olarak takip edilecek." ifadelerini kullandı.
Tecer, özellikle Ergene ve Çorlu nehirlerine bırakılan atık su probleminin çözülmesi ve derin deşarja boşaltılması amacıyla eylem planının başlatıldığını ifade ederek, şunları kaydetti:
"Çok ciddi, Türkiye'nin hiçbir yerinde olmayan bir çalışma yürüyor burada. Şu anda 5 tane ortak arıtma tesisinin inşaatı tamamlanmak üzere. Bunlardan yüzde 70-80 oranında tamamlananlar var. Burada sadece arıtma değil, arıtılan suyun Marmara Denizine deşarjı da söz konusu. Bununla ilgili kilometrelerce hem kara hemde deniz hattı bulunuyor. Bunların çalışmaları son sürat devam ediyor. Bundan sonra organize sanayilerdeki işletmelerin tali boru deşarj hatlarının inşası yapılıyor. Ergene Havzası Koruma Eylem Planının da sona yaklaştık diyebiliriz."